Các quy định về hàng hóa thuộc diện quản lý về phòng cháy, chữa cháy (PCCC) tập trung vào việc kiểm soát những loại vật chất có nguy cơ cao gây cháy, nổ. Việc quản lý chặt chẽ các loại hàng hóa này là một trong những biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa và hạn chế thiệt hại do cháy, nổ gây ra.
Tại Việt Nam, các quy định này được chi tiết trong nhiều văn bản pháp luật, đặc biệt là:
- Luật Phòng cháy và chữa cháy 2001 (sửa đổi, bổ sung 2013) – có hiệu lực đến 30/6/2025.
- Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024 (Luật số 55/2024/QH15) – có hiệu lực từ 01/7/2025. Đây là luật mới, sẽ thay thế Luật PCCC hiện hành và có nhiều quy định chặt chẽ hơn.
- Nghị định số 136/2020/NĐ-CP ngày 24/11/2020 (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 50/2024/NĐ-CP ngày 10/5/2024) – có hiệu lực đến 30/6/2025.
- Nghị định số 105/2025/NĐ-CP (có hiệu lực từ 01/7/2025) – sẽ quy định chi tiết Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ.
- Thông tư số 149/2020/TT-BCA ngày 31/12/2020 – có hiệu lực đến 28/02/2025.
- Thông tư số 13/2025/TT-BCA ngày 26/02/2025 (có hiệu lực từ 01/3/2025) – sẽ quy định về tổ chức thực hiện công tác PCCC và CNCH, thay thế Thông tư 149/2020/TT-BCA.
- Các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn cháy cho nhà và công trình (QCVN 06:2022/BXD) và các tiêu chuẩn khác.
I. Các nhóm hàng hóa thuộc diện quản lý về phòng cháy, chữa cháy
Hàng hóa thuộc diện quản lý về PCCC thường được phân loại dựa trên tính chất nguy hiểm cháy, nổ của chúng. Dưới đây là các nhóm chính:
-
Chất lỏng dễ cháy (Flammable Liquids):
- Xăng, dầu, dầu hỏa, dung môi hữu cơ (aceton, toluen, xylen, benzen…).
- Cồn (ethanol), methanol.
- Sơn, vecni, keo dán gốc dung môi.
- Các loại hóa chất lỏng dễ bay hơi và tạo thành hỗn hợp cháy nổ với không khí.
-
Chất khí dễ cháy (Flammable Gases):
- Khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG – gas dân dụng, gas công nghiệp).
- Khí tự nhiên nén (CNG), khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG).
- Hydro (H2), Acetylen (C2H2), Mêtan (CH4).
- Các loại khí công nghiệp khác có khả năng cháy.
-
Chất rắn dễ cháy (Flammable Solids):
- Gỗ, giấy, vải, bông, sợi, rơm, tre, nứa.
- Các loại hóa chất rắn có khả năng tự bốc cháy hoặc cháy lan nhanh: lưu huỳnh, phốt pho, bột kim loại (nhôm, magie), than.
- Chất dẻo (nhựa) và các sản phẩm từ nhựa.
-
Chất oxy hóa (Oxidizing Agents):
- Các chất có khả năng cung cấp oxy, làm tăng cường độ cháy của các vật liệu khác, ví dụ: oxy lỏng, nitrat amon, perhydrol (nước oxy già đậm đặc), clorat, perclorat.
-
Chất tự phản ứng, tự bốc cháy (Self-Reactive Substances, Pyrophoric Substances):
- Các chất có khả năng tự phân hủy hoặc tự bốc cháy khi tiếp xúc với không khí, nước hoặc ở nhiệt độ thường (ví dụ: một số hợp chất hữu cơ peroxide, chất thải có tính pyrophoric).
-
Chất nổ (Explosives):
- Thuốc nổ (TNT, RDX, PETN), kíp nổ, đạn, pháo nổ, vật liệu nổ công nghiệp.
- Hàng hóa có chứa vật liệu nổ.
-
Vật liệu phóng xạ (Radioactive Materials):
- Mặc dù không phải là nguyên nhân trực tiếp gây cháy, nổ, nhưng khi cháy xảy ra có thể gây phát tán chất phóng xạ, làm tăng mức độ nguy hiểm.
-
Vật liệu có khả năng sinh nhiệt cao, ăn mòn, gây độc:
- Các vật liệu có thể phản ứng hóa học tạo ra nhiệt lớn dẫn đến cháy.
- Các chất có tính ăn mòn cao, có thể phá hủy vật liệu chứa và gây nguy cơ rò rỉ, tiếp xúc với chất dễ cháy.
- Các chất độc hại có thể phát tán khi cháy, gây nguy hiểm cho người và môi trường.
II. Quy định về quản lý đối với hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ
Việc quản lý hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ được thực hiện xuyên suốt từ khâu sản xuất, kinh doanh, vận chuyển, lưu giữ và sử dụng.
1. Đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh, bảo quản (kho tàng, cửa hàng):
- Phân loại, bố trí, sắp xếp:
- Hàng hóa nguy hiểm cháy, nổ phải được phân loại rõ ràng và lưu trữ riêng biệt, cách ly với các vật liệu, hàng hóa khác.
- Không được để lẫn các chất có khả năng phản ứng với nhau gây cháy, nổ.
- Bố trí kho tàng, cửa hàng, khu vực sản xuất phải đảm bảo khoảng cách an toàn PCCC theo quy chuẩn, tiêu chuẩn hiện hành (QCVN 06:2022/BXD).
- Lối đi lại, lối thoát nạn phải thông thoáng, không bị cản trở.
- Điều kiện PCCC của cơ sở:
- Phải đảm bảo các điều kiện an toàn PCCC chung của cơ sở (nội quy, biển báo, hệ thống điện, chống sét…).
- Thẩm duyệt thiết kế về PCCC và nghiệm thu về PCCC: Các cơ sở sản xuất, kinh doanh, kho tàng chứa hàng hóa nguy hiểm cháy, nổ (đặc biệt là xăng dầu, gas, hóa chất) thường thuộc diện phải thẩm duyệt và nghiệm thu về PCCC trước khi đưa vào hoạt động.
- Giấy chứng nhận đủ điều kiện về PCCC: Nhiều loại hình cơ sở kinh doanh, sản xuất, bảo quản chất nguy hiểm về cháy, nổ phải có Giấy chứng nhận đủ điều kiện về PCCC.
- Hệ thống PCCC: Phải có hệ thống báo cháy tự động, chữa cháy tự động phù hợp với đặc điểm nguy hiểm cháy, nổ của hàng hóa.
- Thông gió, hút khói: Đảm bảo hệ thống thông gió tốt để làm loãng nồng độ hơi khí cháy, nổ.
- Biện pháp quản lý nguồn nhiệt, nguồn lửa: Nghiêm cấm hút thuốc, sử dụng lửa trần, thiết bị sinh tia lửa tại khu vực nguy hiểm.
- Có các quy trình làm việc an toàn, đặc biệt đối với các công đoạn có nguy cơ phát sinh cháy, nổ.
- Lực lượng PCCC tại chỗ: Có đội PCCC cơ sở được huấn luyện nghiệp vụ, phương tiện đầy đủ.
- Phương án chữa cháy: Xây dựng, phê duyệt và tổ chức thực tập định kỳ phương án chữa cháy.
2. Đối với hoạt động vận chuyển:
- Phương tiện vận chuyển: Phải là phương tiện chuyên dụng, đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn PCCC, được kiểm định định kỳ.
- Giấy phép vận chuyển: Các chất nguy hiểm cháy, nổ thường yêu cầu giấy phép vận chuyển đặc biệt.
- Tuyến đường, thời gian: Hạn chế vận chuyển vào giờ cao điểm, khu vực đông dân cư.
- Lái xe và người áp tải: Phải được huấn luyện kiến thức về PCCC, biết cách xử lý sự cố.
- Biển báo hiệu: Phương tiện vận chuyển phải có biển báo hiệu nguy hiểm theo quy định.
3. Đối với hoạt động sử dụng:
- Tuân thủ hướng dẫn sử dụng: Thực hiện đúng hướng dẫn an toàn của nhà sản xuất.
- Kiểm soát nguồn nhiệt: Không sử dụng lửa, nguồn nhiệt gần khu vực chứa, sử dụng các chất dễ cháy.
- Thoáng khí: Đảm bảo nơi sử dụng thông thoáng.
- Trang bị PCCC tại chỗ: Có bình chữa cháy phù hợp ngay tại nơi sử dụng.
III. Điểm mới về quản lý hàng hóa nguy hiểm PCCC trong Luật PCCC và CNCH 2024 (có hiệu lực từ 01/7/2025)
Luật PCCC và CNCH 2024 có nhiều quy định chặt chẽ hơn đối với việc quản lý vật tư, hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ:
- Danh mục cụ thể hơn: Nghị định 105/2025/NĐ-CP sẽ ban hành danh mục chi tiết các loại vật tư, hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ và quy định cụ thể về điều kiện an toàn đối với việc sản xuất, kinh doanh, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng.
- Trách nhiệm của chủ cơ sở, hộ gia đình, cá nhân: Nhấn mạnh trách nhiệm của từng chủ thể trong việc quản lý, bảo quản, sử dụng an toàn các vật tư, hàng hóa này.
- Kiểm soát chặt chẽ các hành vi gây mất an toàn: Đặc biệt là các hành vi liên quan đến việc tự ý sang chiết, pha chế, sử dụng các chất dễ cháy, nổ tại các khu dân cư.
- Tăng cường vai trò của chính quyền địa phương: Trong việc kiểm tra, giám sát an toàn PCCC đối với các hộ gia đình, cá nhân kinh doanh, tàng trữ vật liệu dễ cháy, nổ.
IV. Lời khuyên
Để đảm bảo tuân thủ đúng quy định và an toàn PCCC khi liên quan đến hàng hóa nguy hiểm cháy, nổ, bạn cần:
- Xác định chính xác loại hàng hóa: Hiểu rõ tính chất nguy hiểm của các loại hàng hóa bạn đang sản xuất, kinh doanh, vận chuyển hoặc lưu trữ.
- Tham khảo các văn bản pháp luật: Đặc biệt là Nghị định 105/2025/NĐ-CP và các Thông tư hướng dẫn sẽ có hiệu lực từ 01/7/2025 để nắm rõ các yêu cầu cụ thể.
- Liên hệ cơ quan Cảnh sát PCCC và CNCH: Nếu bạn kinh doanh, sản xuất, tàng trữ các loại hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ với số lượng lớn, hãy chủ động liên hệ với cơ quan PCCC tại địa phương để được tư vấn, hướng dẫn cụ thể về các yêu cầu pháp lý và kỹ thuật cần tuân thủ.
- Đào tạo, huấn luyện: Đảm bảo tất cả những người liên quan đến việc sản xuất, vận chuyển, lưu trữ, sử dụng các chất này đều được đào tạo về PCCC.
Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về quản lý hàng hóa nguy hiểm cháy, nổ là yếu tố sống còn để bảo vệ tính mạng, tài sản và đảm bảo hoạt động bền vững của doanh nghiệp.
